Λουκά, Αρκαδίας 1460 -1716: Πληθυσμός, ονόματα και παραγωγή μέσα από τα Οθωμανικά Φορολογικά Κατάστιχα και τις Βενετικές απογραφές.

Λουκά, Αρκαδίας

Του Βασίλη Θεοδοσίου Γιαβρή*

Η ιστορική δημογραφία των οικισμών της Πελοποννήσου είναι ένα επιστημονικό πεδίο που προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για μελέτες και έρευνα. Τα Οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα (γνωστά και ως τεφτέρια) και οι Βενετικές καταμετρήσεις αποτελούν σημαντικές πηγές που συμβάλουν στο να φωτιστεί μια περίοδος της ιστορίας των οικισμών και της ιστορικής τους δημογραφίας και παραγωγής.

Τα Οθωμανικά κατάστιχα τα συνέταξαν οι Τούρκοι, αμέσως μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου το 1458-1460, για φορο-εισπρακτικούς λόγους. Τα ιστορικά αυτά αρχεία είναι γραμμένα στο Οθωμανικό αλφάβητο (Περσο-Αραβικό) και πολλά από αυτά είναι σήμερα προσβάσιμα στους ερευνητές. Τα αρχεία δίνουν μια κάποια εικόνα ενός οικισμού την συγκεκριμένη στιγμή της απογραφής. Μερικά αναφέρουν ονόματα κατοίκων, αριθμό εστιών, την παραγωγή και τον αναλογούντα φόρο.

Όμως, απο μόνες τους οι πηγές αυτές δεν επιτρέπουν ολοκληρωμένες και ακριβείς προσεγγίσεις γιατι δεν γνωρίζουμε π.χ εαν πάντοτε βασιζόταν σε πραγματικές μετρήσεις παραγωγής και όχι αποτέλεσμα αναγκών των Οθωμανικών αρχών και του εκάστοτε τοπάρχη. Δέν γνωρίζουμε εαν ήταν προϊόν διαπραγμάτευσης, το ποσοστό των χωρικών που καταγράφονταν σε σχέση με αυτούς που διαφεύγουν την καταγραφή, τις όποιες εσφαλμένες δηλώσεις για αποφυγή μεγαλύτερου φόρου και τα εγγενή προβλήματα που έχουν οι μεταφράσεις παλαιών κειμένων και ονομασιών κτλ. 

Ονομασία

Το χωριό Λουκά καταγάφεται σε όλα τα Οθωμανικά κατάστιχα ως «KARYE-İ LUKA», δηλαδή «χωριό Λουκά». Με αυτη την ονομασία, προϋπάρχει την κατάληψη της Πελοποννήσου απο τους Τουρκους το 1460. Στήν Υστεροβυζαντινή περίοδο (Περίοδος των Παλαιολόγων) το χωριό είναι συνδεδεμένο με την καστροπολιτεία του Μουχλίου*. 

Συνολικά το χωριό Λουκά αναφέρεται σε (7) Οθωμανικές απογραφές που έγιναν την περίοδο 1460-1716 αλλά και στην Βενετική καταμέτρηση του 1700.

Το Μουχλί σήμερα

*Το 14ο αιώνα το Μουχλί βρισκόταν ανάμεσα στους σημερινούς οικισμούς του Αχλαδόκαμπου και των Αγιωργίτικων και αποτελούσε σημαντικότατη καστροπολιτεία της Πελοποννήσου και έδρα των βυζαντινών αρχόντων της Αρκαδίας - ο πληθυσμός του πιθανολογείται ότι έφτασε μέχρι τους 20,000 κατοίκους.

Διοίκηση

Το 1460 το Λουκά διοικητικά άνηκε στην επαρχία Μουχλίου. Το 1514, το 1566 και το 1574 καταγράφεται να ανήκει στο Άργος. Το 1583 για πρώτη φορά καταγράφεται να ανήκει στην Τριπολιτσά. Είναι η περίοδο που η Τρίπολη ξεκινά να αναπτύσεται, να αυξάνεται πληθυσμιακά και να αποτελεί διοικητικό κέντρο. Σε όλες τις υπόλοιπες καταγραφές το χωριό ανήκει διοικητικά στην Τρίπολη.

Παραγωγή

Μεγάλο ενδιαφέρων παρουσιάζει η παραγωγή του χωριού ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι απο το 1460 στο χωριό καταγράφεται η καλλιέργεια αμπελώνων, σιταριού, κριθαριού και λιναριού. Από το 1514 και μετά στο χωριό προστέθηκε και η καλλιέργεια κουκιών και η παραγωγή μελιού και μούστου. Το 1574 προστέθηκε η καλλιέργεια φακής και κεχριού ενώ το 1583 βρώμης και βίκου. Τέλος, το 1716 στο Λουκά έχουν καταγραφεί:

• περίπου 133 στρέμματα αμπελώνων;
• για πρώτη φορά η ύπαρξη χειμαδιών, με αρκετές στάνες και 990 πρόβατα, και
• για πρώτη φορά η καλλιέργεια κάνναβης, πεπονιού και πρινοκοκκίου*.

Φύλλα πουρναριού με κόκκους 

*Το πρινοκόκκι σχηματιζόταν πάνω σε φύλλα πουρναριού από πλήθος κόκκινων μικροσκοπικών αυγών εντόμου. Έβρεχαν τα αυγά αυτά με κρασί και ξύδι, τα άπλωναν στον ήλιο να στεγνώσουν και στην συνέχεια τα έβραζαν μέσα σε νερό για να πάρουν το χρώμα. Αυτό το βαθύ κόκκινο χρώμα χρησιμοποιούνταν για το βάψιμο τοίχων, μαλλιών, υφασμάτων, ρούχων και μεταξωτών. Πουλιόταν ακριβά σε χώρες της βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης.

Πληθυσμός

Μέσα από τις απογραφές διαπιστώνουμε μεγάλες αυξομειώσεις πληθυσμού. Άλλωστε είναι γνωστό ότι από τον 14ο αιώνα έως τον 19ο αιώνα, υπήρξαν μεγάλες αυξομειώσεις και συχνές μετακινήσεις οικογενειών/πληθυσμών ιδιαίτερα σε περιοχές που ήταν εύκολα προσβάσιμες και κοντά σε αναπτυσσόμενες πόλεις. Στην περίπτωση του χωριού Λουκά η πόλη Νίκλη (Τεγέα), η καστροπολιτεία του Μουχλίου, η μετέπειτα ανάπτυξη της Τρίπολης και η Επανάσταση του 1821 διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στις μεταβολές αυτές.

         Πλυθυσμός Χωριού Λουκά Περίοδος 1460-1716*

                   ‘Ετος      Εστίες      Πληθυσμός

                   1460         9             35 - 40

                   1514         63           190 – 250

                   1566         49           150 - 200

                   1574         93           290 - 390

                   1583         80           240 - 320

                   1645         40           120 - 160

                   1700         22           99

                   1716         ?             130 - 175

*Ο πληθυσμός έχει υπολογιστεί χρησιμοποώντας την αναλυτική Βενετική απογραφή του 1700 ως μονάδα σύγκρισης/μέτρησης και δεν αποτελεί τον ακριβή πληθυσμό.

ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

1460 - Οι πρώτοι καταγεγραμμένοι κάτοικοι Λουκά

Λουκά - Οθωμανικό κατάστιχο
 ΤΤ 1163 (1460)

Η πρώτη καταγραφή κατοίκων Λουκά έγινε το 1460 στο Οθωμανικό κατάστιχο ΤΤ 1163 (1460). Το κατάστιχο αυτό, που μόλις πρόσφατα ήρθε στο φώς της επιφάνειας, αποτελεί σημαντικότατη ιστορική πηγή. Φωτίζει τις τελευταίες στιγμές του Βυζαντίου, την Υστεροβυζαντινή Περίοδο, και καταγράφει τους τελευταίους κάτοικους που έζησαν υπό την ηγεσία των Παλαιολόγων.

 

Στο χωριό καταγράφονται (9) εστίες (δηλαδή σπίτια που κατοικούνταν από οικογένειες), (9) ενήλικες άνδρες και (5) χήρες. Πρέπει να σημειωθεί οτι τα Οθωμανικά κατάστιχα δεν συμπεριλαμβάνουν ονόματα γυναικών (εκτός από τις χήρες) και άτομα κάτω των 12 ετών γιατί αυτοί δεν πλήρωναν φόρο. Έτσι υπολογίζεται ότι ο συνολικός πλυθυσμός του χωριού Λουκά το 1460 ήταν περίπου 35 - 40 άτομα. 

Οι παρακάτω ενήλικοι άνδρες και χήρες έχουν καταγραφεί στο Οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1460 ως κάτοικοι του χωριού Λουκά:

    - Γιώργης Τσιλιβίδης            - Μακρής Μοσκονάς

    - Μιχάλης Τσουκαλάς           - Μιχάλης Ζούλης 

    - Έτερος Γιώργης Τσιλιβίδης - Χήρα Λανιδιά

    - Γιάννης Παλατσινός           - Χήρα Πάρνταινα

    - Γιώργης Περδικάρης          - Χήρα Τριανταγενού

    - Τσίχλης Τριανταγένης       -Χήρα Νικόλα Τσιλιβίδη

    - Γιάννης Ορφανογιάννης    -Χήρα Βλάσου Τσιλιβίδα

       

Περίοδο 1514- 1645: Επώνυμα κατοίκων

Τα ακόλουθα είναι κάποια επώνυμα οικογενείων που έχουν καταγραφεί στα Οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του χωριού Λουκά την περίοδο 1514-1645. Με εξαίρεση ίσως 3-4 ονόματα (με κάποιες παραλλαγές) τα υπόλοιπα δεν καταγράφονται ξανά στο Λουκά.

      

    - Απόλης η Αποστόλης    - Πουλημένος
    - Βάσης ή Βάθης            - Μαρμαράς
    - Βρανίτης                     - Μασιάς
    - Γιάννης                       - Μαυρομάτης
    - Γιώργης                      - Μελισάδης
    - Ζούρας/Ζούλας           - Ξένος

    - Δούκας                       - Παλαμάρης
    - Δικάκης                      - Παπάς
    - Καβαλλάρης                - Πέτρου
    - Καλούρης                    - Ράκας
    - Καράς                         - Ρίζος
    - Κούρος                       - Σεβαστός
    - Κωστιμάδης                 - Στα(υ)ρογιάννης
    - Κόμπλος                     -  Στρατής
    - Κόμνος                       - Σταμάτης
    - Κομπολοβίτης              - Στάμος
    - Κοντόσταυλος              - Σκούρτζης
    - Λούτζης                       - Συράκκος
          
     

ΤΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΛΟΥΚΑ

1. Απογραφή 1460 - Οθωμανικό κατάστιχο ΤΤ 1163 (1460)

Στήν σύγχρονη Τουρκική γλώσσα το Λουκά αναφέρεται ως «KARYE-İ LUKA HASSA-I ZÂİM» δηλαδή χωριό Λουκά χάσι του ζαίμη. Διοικητικά άνηκε στην επαρχία Μουχλίου, κάτω απο την διοίκηση και εκμετάλλευση του Αλή Μπέη και του Ζαγανός Μπέη, Σούμπαση (διοικητή) του Μουχλίου, «HASSHÂ-I ÂLÎ BEĞ BİN ZAĞANOS BEĞ SUBAŞI-İ MİHLÜ»

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1460 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατά κεφαλή φόρος (σπέντζα*): 255 ασημένια νομίσματα.

*Η σπέντζα ήταν ο βασικός φόρος που επιβαλλόταν στους μη Οθωμανούς υπηκόους της αυτοκρατορίας. Το 1460 ύπήρχε διαφοροποίση στο ποσό πληρωμής φόρου. Για τους Ρωμιούς ανερχόταν στα 25 ασημένια νομίσματα για τον κάθε ενήλικα άντρα. Οι χήρες αρχηγοί οικογενειών πλήρωναν 6 ασημένια νομίσματα. Στην περίπτωσή του Λουκά, ως ελληνικός οικισμός, η σπέντζα ανέρχονταν στα 255 ασημένια νομίσματα, που αντιστοιχούν σε 9 x 25 (225) για τους ενήλικους άντρες και 5 x 6 (30) για τις χήρες.

Φόροι επιβάλλονταν και στην αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή. Το 1460 στο Λουκά πλήρωναν φόρους για την καλλιέργεια σιταριού, κριθαριού, λινάριού και αμπελώνων. Δεν υπάρχει αναφορά σε ζώα.

Οι κάτοικοι του χωριού πλήρωναν τους ακόλουθους φόρους:

•  Δεκάτη σίτου: 300 ασημένια νομίσματα
•  Δεκάτη κριθής: 46 ασημένια νομίσματα
•  Δεκάτη αμπελώνων: 40 ασημένια νομίσματα
•  Δεκάτη λιναριού: 10 ασημένια νομίσματα

2. Απογραφή 1514 - Οθωμανικό κατάστιχο ΤΤ 80 (1514)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 80 (1514) το Λουκά αναφέρεται διοικητικά να ανήκει στο Άργος. Αναφέρεται ως «KARYE-İ LUKA TABİ’-İ ARHOS» (Χωριό Λουκάς, ανήκει στο Άργος) «TÎMÂR-I MUSTAFÂ DORİZA HIZIR BALI BİN MEHMED EŞERLER» (Τιμάριο του Μουστάφα Ντόριζα <και> του Χιζίρ Μπαλί του Μεχμέντ).

Στην φορολογική απογραφή του 1514 στο Λουκά καταγράφονται (63) εστίες, (89) ενήλικες άνδρες (μεταξύ των οποίων (26) άγαμοι άνδρες 12-15 ετών οι οποίοι συμφώνως με τον Ισλαμικό νόμο θεωρούνταν ενήλικοι κι ως εκ τούτου φορολογούνταν ως τέτοιοι) και μια χήρα.

Υπολογίζεται οτι ο συνολικός πληθυσμός του χωριού Λουκά το 1514 ήταν περίπου 190 - 250 άτομα.

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1514 στο Λουκά καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, κουκιά, λινάρι, υπήρχαν λαχανόκηποι, αμπελώνες και παραγωγή μούστου και μελιού, Η μόνη αναφορά σε ζώα ειναι χοίροι. Πιο συγκεκριμένα, το 1514 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατά κεφαλή φόρος (σπέντζα): 2225 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σανού: 425 ασημένια νομίσματα.
• Σίτος: 2030 ασημένια νομίσματα.
• Κριθή: 650 ασημένια νομίσματα.
• Κουκιά: 200 ασημένια νομίσματα.
• Σμιγάδι (ανάμειξη σιταριού και κριθαριού): 62 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος λαχανοκήπων: 40
• Φόρος προστασίας: 252 ασημένια νομίσματα (είναι φόρος αγροφυλακής για προστασία χωραφιών).
• Μούστος: 136 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σπιθαμής (φόρος τοποθέτησης μούστου σε βαρέλια για ζύμωση που μετρούνταν σε σπιθαμές από τον πάτο του βαρελιού εξ’ου και το όνομα.): 9 ασημένια νομίσματα
• Δεκάτη κυψελών: 15 ασημένια νομίσματα
• Φόρος χοίρων: 27 ασημένια νομίσματα (το πρωτότυπο Οθωμανικό κείμενο σε αυτό το σημείο δεν διασώζεται σε καλή κατάσταση ως πότε μπορεί να μην ειναι ακριβή η αναφορά στα ζώα).
• Δεκάτη λιναριού: 60 ασημένια νομίσματα
• Δεμάτια: 150 ασημένια νομίσματα
• Φόρος εγκληματιών* και φόρος νύφης*: 350 ασημένια νομίσματα.

*Φόρος εγληματιών ήταν πρόστιμα για διάφορες παραβάσεις και συμπεριλάμβανε αγροτικές και αγορανομικές παραβάσεις κλπ).

*Τον φόρο νύφης τον πλήρωνε η οικογένεια του γαμπρού και υπήρχε διαφοροποίηση στο φόρο αναλόγως εάν η νύφη ήταν ανύπαντρη η χήρα - 30 νομίσματα η ανύπαντρη νύφη και 15 η χήρα.

3. Απογραφή 1566 – Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 560 (1566)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 560 (1566) το Λουκά αναφέρεται διοικητικά να ανήκει στο Άργος. Αναφέρεται ως «TÎMARHÂ-I SİPÂHİYÂN DER KAZA-İ ARHOS» (Τιμάρια των σπαχήδων του καζά Άργους) «KARYE-İ LUKA TABİ’-İ ARHOS» (χωριό Λουκά, ανήκει στο Άργος).

Στην φορολογική απογραφή καταγράφονται (49) εστίες και (74) ενήλικες άνδρες, από τους οποίους (25) άγαμοι. Δηλαδή μέσα σε 52 χρόνια έχουμε αρκετή μείωση πληθυσμού. 

Υπολογίζεται ότι ο συνολικός πληθυσμός του χωριού Λουκά το 1566 ήταν 150-200 άτομα.

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1566 στο Λουκά καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, κουκιά και λινάρι. Υπήρχαν λαχανόκηποι, αμπελώνες και παραγωγή μούστου και μελιού. Δεν υπάρχει καταγραφή αιγο-προβάτων και η μόνη αναφορά σε ζώα είναι σε χοίρους.

Το 1566 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατα κεφαλή φορος (σπέντζα): 1850 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος σανού: 196 ασημένια νομίσματα.
•  Σίτος: 1784 ασημένια νομίσματα.
•  Κριθή: 550 ασημένια νομίσματα.
•  Κουκιά: 200 ασημένια νομίσματα.
•  Σμιγάδι: 62 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος λαχανοκήπων: 40 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος προστασίας: 252 ασημένια νομίσματα.
•  Μούστος: 8 μέτρα, αξία 136 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος σπιθαμής: 9 ασημένια νομίσματα.
•  Δεκάτη κυψελών: 15 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος χοίρων: 27 ασημένια νομίσματα.
•  Δεκάτη λιναριού: 60 ασημένια νομίσματα.
•  Δεμάτια, αξία 150 ασημένια νομίσματα.
•  Φόρος εγκληματιών και φόρος νύφης: 350 ασημένια νομίσματα.

4. Απογραφή 1574 – Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 446 (1574)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 446 (1574) το Λουκά αναφέρεται και πάλι διοικητικά να ανήκει στο Άργος. Αναφέρεται ως «TÎMÂR-I ABD’ÜLLAHİ BİN MAHMÛD» (Τιμάριο του Αμπντουλλαχί του Μαχμούντ) «KARYE-İ LUKA TABİ’-İ ARHOS» (Χωριό Λουκάς, ανήκει στο Άργος).

Στην φορολογική απογραφή καταγράφονται 93 εστίες και 114 ενήλικες άνδρες, από τους οποίους 17 άγαμοι. Δηλαδή μέσα σε 8 χρόνια έχουμε σημαντική αύξηση του πληθυσμού.

Υπολογίζεται ότι ο συνολικός πληθυσμός του χωριού Λουκά το 1574 ήταν περίπου 290 - 390 κάτοικοι

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1574 στο Λουκά καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, λινάρι και φακές. Υπήρχαν κυψέλες και λαχανόκηποι. Για πρώτη φορά καταγράφεται καλλιέργεια κεχρίου και σίκαλης. Δεν υπάρχει καταγραφή καλλιέργειας κουκιών. Έπισηςς δέν υπάρχει καταγραφή αιγο-προβάτων και η μόνη αναφορά σε ζώα είναι σε χοίρους. Γενικά στην απογραφή αυτή καταγράφεται μεγάλη αύξηση παραγωγής και φορολογίας

Το 1574 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατά κεφαλή φόρος (σπέντζα): 2750 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σανού: 372 ασημένια νομίσματα.
• Σίτος: 2400 ασημένια νομίσματα.
• Κριθή: 750 ασημένια νομίσματα.
• Φακές 280 ασημένια νομίσματα.
• Κεχρί: 150 ασημένια νομίσματα.
• Μούστος: 80 μέτρα, αξία 1280 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σπιθαμής:80 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος λαχανοκήπων: 186 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος προστασίας: 372 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σίκαλη: 175 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος κυψελών: 200 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος χοίρων: 400 ασημένια νομίσματα.
• Δεκάτη λιναριού: 60 ασημένια νομίσματα.
• Δεμάτια, αξία 150 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος εγκληματιών και φόρος νύφης: 426 ασημένια νομίσματα.

5. Απογραφή 1583 – Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 605 (1583)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΤ 605 (1583) το Λουκά για πρώτη φορά καταγράφεται να ανήκει διοικητικά στη Τρίπολη. «51-KARYE-İ LUKA TABİ’-İ TREPOLİÇA» (51-Χωριό Λουκά, ανήκει στην Τριπολιτσά).

Στην φορολογική απογραφή καταγράφονται (80) εστίες (από (93) εστίες που καταγράφηκαν το 1574) και (103) ενήλικες άνδρες, από τους οποίους (23) άγαμοι, (από (114) ενήλικες άνδρες κάτοικους που καταγράφηκαν το 1574). Δηλαδή μέσα σε 9 χρόνια έχουμε μια μικρή μείωση του πληθυσμού. 

Υπολογίζεται ότι ο συνολικός πληθυσμός του χωριού Λουκά το 1583 ήταν περίπου 240 - 320 κάτοικοι.

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1583 στο Λουκά καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, φακές, κεχριά και σίκαλη. Υπήρχαν κυψέλες και λαχανόκηποι. Για πρώτη φορά καταγράφεται καλλιέργεια βρώμης και βίκου. Δεν υπάρχει καταγραφή αμπελώνων και καλλιέργειας λιναριού. Δεν υπάρχει καταγραφή αιγο-προβάτων και η μόνη αναφορά σε ζώα είναι σε χοίρους. 

Πιο συγκεκριμένα, το 1583 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατά κεφαλή φορος (σπέντζα): 2575 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σανού: 320 ασημένια νομίσματα.
• Σίτος: 2800 ασημένια νομίσματα.
• Κριθή: 1250 ασημένια νομίσματα.
• Φακές: 400 ασημένια νομίσματα.
• Βρώμη: 75 ασημένια νομίσματα.
• Βίκος: 200 ασημένια νομίσματα.
• Κεχρί: 750 ασημένια νομίσματα.
• Δεκάτη Μούστου: 115 μέτρα, αξία 1840 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σπιθαμής: 115 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος λαχανοκήπων:
• Φόρος προστασίας: 372 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος σίκαλη: 500 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος κυψελών: 280 ασημένια νομίσματα.
• Νεωτερικός (δηλαδή εκτός ιερών κανόνων του Κορανίου) φόρος χοίρων:165 ασημένια νομίσματα.
• Φόρος εγκληματιών και φόρος νύφης μαζί με φόρο προστασίας χωραφιών και φόρο κτηματολογίου (φόρος μεταβιβάσεων, κληρονομιών και καταγραφής τίτλων γης): 460 ασημένια νομίσματα.

6. Απογραφή 1645 - Οθωμανικό Κατάστιχο ΜΑD 561 (1645)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΜΑD 561 (1645) το Λουκά καταγράφεται «KARYE LUKA» (Χωριό Λουκά). Δεν υπάρχει αναφορά στο που ανήκει διοικητικά (μάλλον στην Τρίπολη).

Έχουν καταγραφεί (40) εστίες (από (80) εστίες που καταγράφηκαν το 1583) και (40) ενήλικες άνδρες (από (103) ενήλικες άνδρες κάτοικους που καταγράφηκαν το 1583). Υπολογίζεται ότι ο συνολικός πλυθυσμός του χωριού Λουκά το 1583 ήταν περίπου 120 - 160 άτομα, δηλαδή βλέπουμε μια περίπου 50% μείωση του πληθυσμού.

Δεν υπάρχει καταγραφή φορολογίας και παραγωγής.

7. ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ GRIMANI 1700

Λουκά - Απογραφή
Grimani 1700
 (Βασίλης Παναγιωτόπουλος
  Πληθυσμός και Οικισμοί Πελοποννήσου 2020) 

Το 1685 η Βενετοί κατάκτησαν την Πελοπόννησο από τους Τούρκους την οποία κράτησαν στην κατοχή τους μέχρι 1715 (τριάντα χρόνια). Την περίοδο αυτή το χωριό βρισκόταν κάτω από Βενετική κυριαρχία.

Το 1700 οι Βενετοί πραγματοποίησαν απογραφή σε ολόκληρη την Πελοπόννησο (απογραφή Grimani) και το Λουκά καταγράφεται ως «LUCA, RISTRETTO DEL TERRITORIO DI TRIPOLIZZA» δηλαδή Λουκά, περιορισμένο στην επικράτεια της Τρίπολιτσάς.

Η Βενετική απογραφή δεν καταγράφει φορολογία, παραγωγή και ονόματα κατοίκων. Καταγράφει όμως αριθμό οικογενειών και για πρώτη φορά ηλικίες και φύλλο. Στο Λουκά καταγράφονται (22) οικογένειες (εστίες) και ο συνολικός πληθυσμός ανδρών και γυναικών (μαζί με παιδιά) είναι (99) κάτοίκοι. Δηλαδή έχουμε περαιτέρω 30% μείωση του πληθυσμού σε σχέση με την απογραφή του 1645 και περίπου 70% μείωση του πληθυσμού σε σχέση με την απογραφή 1574.

Πλυθυσμός χωριού Λουκά 1700 - Βενετική Απογραφή Grimani 

    Ηλικία              Άνδρες                Γυναίκες              Σύνολο

  1-16 ετών:             22                       7                       29

  16-30 ετών:           13                      15                      28

  30-40 ετών:             6                       6                       12

  40-50 ετών:             4                       6                       10

  50-60 ετών:             5                       0                         5

  60 + ετών:               8                       7                       15

Σύνολο                     58                     41                       99 

8. Φορολογική Απογραφή 1716 - Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΚ ΚΚΑ 24 (1716)

Στο Οθωμανικό Κατάστιχο ΤΚ ΚΚΑ 24 (1716) το Λουκά καταγράφεται «KARYE-İ LUKA TABİ’-İ TREPOLİÇA» (Χωριό Λουκάς, ανήκει στην Τριπολιτσά). Έχουν καταγραφή (45) ενήλικες άνδρες ενώ δεν υπάρχει αναφορά σε εστίες. Υπάρχει καταγραφή ονομάτων και ονόματα πατρός αλλά δεν καταγράφονται επώνυμα. Υπολογίζεται ότι ο συνολικός πληθυσμός του χωριού Λουκά το 1716 ήταν περίπου 130 - 175 άτομα.

Για πρώτη φορά αναφέρεται στα κατάστιχα μια εκκλησία στο Λουκά (KENÎSA: GÜNBED 1 - Εκκλησία: Κτήριο 1). Αυτό δεν σημάινει οτι δεν υπήρχαν/προυπήρχαν άλλες εκκλησίες στο χωρίο αλλά οτι ίσως να μην είχαν καταγραφεί διότι είχαν διαφορετικό φορολογικό και ιδιοκτησιακό καθεστώς. Μπορει και η καταγραφή αυτή να είναι μιας καινούργιας η της κεντρικής  εκκλησίας του χωριού. 

Φορολογία-Παραγωγή

Το 1716 στο Λουκά και καλλιεργούνταν σιτάρι, κριθάρι, φακές, βρώμη, κουκιά, κεχρί, βίκος και σίκαλη. Υπήρχαν λαχανόκηποι και κυψέλες για παραγωγή μελιού. Για πρώτη φορά καταγράφεται καλλιέργεια πεπονιού, κάνναβης και πρινοκοκκίου.

Για πρώτη φορά υπάρχει:

1. καταγραφή προβάτων (990 πρόβατα); 
2. φόρος μαντριών και χειμαδιών;
3. αναφορά σε μονάδα μέτρησης εμβαδού     αμπελώνων. (238 τσερίμπια όπου 1 τσερίμπι ισούται με 560 μ2) δηλαδή περίπου 133 στρέμματα.
4. Αναφορά σε Μουσουλμανικές ιδιοκτησίες στο χωριό (EMLÂK-I MÜSLİMÂNÂN) περίπου 36 στρέμματα αμπελώνων.

Στην απογραφή αυτή καταγράφεται μεγάλη αύξηση φορολογίας. Πιο συγκεκριμένα, το 1716 οι κάτοικοι του χωριού πληρώνανε στους Τούρκους τους ακόλουθους φόρους:

• Προσωπικός κατά κεφαλή φορος (σπέντζα): 1125 αργυρά νομίσματα.
• Φόρος σανού: 50 αργυρά νομίσματα.
• Σίτος: 3495 αργυρά νομίσματα.
• Κριθή: 749 αργυρά νομίσματα.
• Βρώμη: 495 αργυρά νομίσματα.
• Κεχρί: 495 αργυρά νομίσματα.
• Κουκιά και ρεβύθια: 4800 αργυρά νομίσματα.
• Βίκος: 235 αργυρά νομίσματα.
• Σίκαλη: 495 αργυρά νομίσματα.
• Δεκάτη λιναριού και καννάβεως: 390 αργυρά νομίσματα.
• Δεκάτη κυψελών: 590 αργυρά νομίσματα.
• Δεκάτη πρινοκοκκίου: 300 αργυρά νομίσματα.
• Αμπελώνες: Ισοδύναμο δεκάτης, τσερίμπια 173 (Τσερίμπι: Μονάδα μέτρησης εμβαδού. Ισούται με 560 μ2), 4152 αργυρά νομίσματα.
• Πρόβατα: Αριθμός 990 - 990 αργυρά νομίσματα.
• Φόρος μαντριών και χειμαδιών: 300 αργυρά νομίσματα.
• Φόρος πεπονιών: 25 αργυρά νομίσματα.
• Νεωτερικός φόρος χοίρων: Αριθμός 30, αξία 90 αργυρά νομίσματα.
• Φόρος νύφης: Ανύπαντρη τιμή 120, χήρα τιμή 60, αξία 180 αργυρά νομίσματα.
• Επιπλέον φόροι μαζί με φόρο προστασίας χωραφιών και φόρο κτηματολογίου: 116 αργυρά νομίσματα.
• Ετήσιος φόρος θησαυροφυλακίου και περιουσιών και κατασχέσεις απόντων και κατασχέσεις εξαφανισμένων και φόρος δραπετών και νεκρών δούλων και λοιπών: 45 αργυρά νομίσματα.

Επίλογος

Η ιστορική αυτή έρευνα προσπαθεί να συμβάλει στην καταγραφή και τη μνήμη του τόπου μας. Γιατί στο τόπο αυτό όλα τα δέντρα, τα αμπέλια, οι πέτρες και τα βουνά περιέχουν τις δικές τους αφηγήσεις που συμβαδίζουν μαζί μας μέσα στους αιώνες - μας δίνουν την ταυτότητά μας. Η έρευνα αυτή είναι αφιερωμένη στον πατέρα μου Θεοδόση Θεοδώρου Γιαβρή, στον παππού μου Θεόδωρο Ιωάννου Γιαβρή και σε όλους τους απανταχού Λουκαίτες. 

30 Ιουνίου 2024

Βασίλης Θεοδοσίου Γιαβρής

- Δικηγόρος Ανώτατου Δικαστηρίου Αυστραλίας (High Court of Australia)
- Πολιτικός Επιστήμονας/Διεθνολόγος
- Πρώην Πρόεδρος:

• Παγκόσμιας Παναρκαδικής Συνομοσπονδίας
• Παναρκαδικής Ομοσπονδίας Αυστραλίας

 

*Ευχαριστώ τον Γεώργιο Οδ. Καλαβέσιο για την μετάφραση των Οθωμανικών κειμένων.