Ο Μεσαιωνικός Πύργος στο Λουκά, Αρκαδίας.

Τα απομεινάρια ενός Μεσαιωνικού πύργου δεσπόζουν στο χωριό Λουκά, Αρκαδίας. Παρά την εμφανή εγκατάλειψη και το ανελέητο πέρασμα του χρόνου σήμερα σώζεται η νότια πλευρά και η νοτιοδυτική γωνία του, σε ύψος περίπου 10 μέτρων στην περιοχή "Βίδι". Στον δεύτερο όροφο σώζεται άνοιγμα παραθύρου ενώ στη βάση του υπάρχει τοξοθυρίδα.

Η αρχαιολόγος Ευαγγελία Ελευθερίου, στην εργασία της «Βυζαντινές Αρχαιότητες στο Λουκά Αρκαδίας - Πρώτες Παρατηρήσεις, 2007», αναφέρει ότι ο πύργος μάλλον χρονολογείται στην Υστεροβυζαντινή περίοδο δηλαδή περίπου το 12ο και 13ο αιώνα μ.Χ. Τριγύρω από τον πύργο, αλλά και σε πολλά άλλα σημεία, υπάρχουν διάσπαρτα ερείπια και κεραμικά ευρήματα που μαρτυρούν την ύπαρξη παλαιού οικισμού. Ο πύργος θα μπορούσε να άνηκε και σε ισχυρό τοπικό άρχοντα.

Στο Μεσαίωνα ο οικισμός του Λουκά αποτελούσε σπουδαίο οδικό κόμβο. Ο πύργος έλεγχε την πεδιάδα του Λουκά αλλά και τα σπουδαία περάσματα μεταξύ της κάστροπολιτείας του Μουχλίου και το κάστρο στα Τσιπιανά - με τα οποία και είχε οδική σύνδεση. Το Μουχλί, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στους σημερινούς οικισμούς του Αχλαδόκαμπου και των Αγιωργίτικων κτίστηκε περίπου την ίδια περίοδο με τον πύργο στο Λουκά και το 14ο αιώνα απετέλεσε την σημαντικότερη πόλη της Πελοποννήσου, μετά από το Μυστρά και τη Μονεμβασιά. Ο πλυθυσμός του πιθανολογείται ότι έφτανε τις 20,000 κατοίκους.

Σύμφωνα με την κ. Ελευθερίου δεν μπορεί κανείς να προσδιορίσει με σιγουριά εάν ο πύργος στο Λουκά κτίστηκε από Βυζαντινούς ή από Φράγκους λόγο της κοινής πρακτικής δόμησης. Όμως υπάρχουν αρκετά στοιχεία που συνηγορούν ότι ο πύργος και ο γύρο οικισμός ήταν για κάποια περίοδο κάτω από ενετική κυριότητα. Συγκεκριμένα:

• Το 1685 η Βενετοί κατάκτησαν την Πελοπόννησο από τους Τούρκους την οποία κράτησαν στην κατοχή τους μέχρι 1715 (τριάντα χρόνια). Την περίοδο αυτή το χωριό βρισκόταν κάτω από Βενετική κυριαρχία. 

• Το 1700 οι Βενετοί πραγματοποίησαν απογραφή σε ολόκληρη την Πελοπόννησο (απογραφή Grimani) και το Λουκά καταγράφεται ως «LUCA, RISTRETTO DEL TERRITORIO DI TRIPOLIZZA» δηλαδή Λουκά, περιορισμένο στην επικράτεια της Τρίπολιτσάς.

• Οι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού αναφέρουν τον πύργο ως Ενετικό.

• Πολύ κοντά στον πύργο και κοντά στο νεώτερο έξωκλήσι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται το εικονοστάσι του Αγίου Μάρκου το οποίο σύμφωνα με τους κατοίκους αποτελεί υπενθύμιση προγενέστερου μικρού ναού του Αγίου Μάρκου (δίπλα απο το εικονοστάσι υπάρχουν διάσπαρτα ερείπια και κεραμεικά ευρήματα).  Ο ‘Άγιος Μάρκος είναι ο πολιούχος της Βενετίας. 

• Κάτοικοι έχουν πιο παλιά αναφέρει την εύρεση χάλκινου νομίσματος με απεικόνιση του Αγίου Μαρκου (Ελευθερίου, 2007).

• Η ετυμολογία της λέξης «Βίδι», δηλαδή της περιοχής στην οποία είναι κτισμένος ο πύργος, είναι ενδεχομένως παραφθορά της λατινικής λέξεις «vide» η «vidi» που σημαίνει παρατηρώ/βλέπω (βλέπε την περίφημη φράση του Ιούλιου Καίσαρα «Veni, Vidi, Vici» δηλαδή « Ήρθα, είδα, νίκησα»).

Το εικονοστάσι του
Αγίου Μάρκου.

Ο πύργος αποτελεί μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου. Συνδέει το σήμερα με τη υστεροβυζαντινή περίοδο και μαζί με τα πολλά άλλα μνημεία και ευρήματα αποτελούν άλλη μια μαρτυρία ότι ο οικισμός Λουκά κατοικείται αδιαλείπτως από τη νεολιθική εποχή (6000-3000 π.Χ.) μέχρι σήμερα*. 

Είναι κρίμα ο πύργος να αφήνεται στην τύχη του και να καταρρεύσει ολοσχερώς. Είναι σίγουρο ότι εάν σύντομα δεν ενδιαφερθεί η πολιτεία, οι τοπικοί φορείς, οι πολιτιστικοί συλλόγοι αλλά και οι ίδιοι οι κάτοικοι και οι έλκοντες την καταγωγή από το χωριό, αυτό θα γίνει. Μαζί του θα καταρρεύσει και ένα μέρος της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Βασίλης Θεοδοσίου Γιαβρής
Δικηγόρος & Πολιτικός Επιστήμονας

* Ο οικισμός Λουκά στην αρχαιότητα είναι ένα αρθρο το οποίο πολύ σύντομα ο γραφών θα δημοσιέυσει.